НАҒЫЗ ПАТРИОТТАР – ШЕКАРА ШЕБІНДЕ — JULDYZ (ЖҰЛДЫЗ) Қазақстан жазушыларының әдеби-әлеуметтік журналы

Шекара… Әр адамның түсінігіне түрлі әсер беретін алты әріп. Иә, қарапайым сөзбен айтқанда екі елдің арасындағы мемлекеттік территорияның шегі біткен, тоғысқан жерді атау – көпшілік үшін белгілі ақпарат. Біреулер үшін шетелге демалуға барар кезде ғана төлқұжатын іздеуге мәжбүр қылатын, есіне түсетін қатал өткел. Ал сым темірді күзеткен рухы мықты патриот сарбаздар үшін шекара – отан, шекара – тәуелсіздік, шекара – бақыт мекені.
Шекара қызметіндегі саңлақтардың қырағы қызметтері жөнінде ойлаған кезде менің көз алдыма қанша жүк артсаң да белі қайыспай қайқаңдап кете беретін қара нар елестейді.
Қара нар… Төрт аяғын тең баса, шөл даланың «кемесіне» айналған жануардың қазақы тірлік үшін пайдасы ұшан-теңіз болғанын білеміз. Көшпелі ел үшін бір ұшынан екінші қиырына дейін тұлпардың тұяғы мүжілер қашықтыққа дүние-мүлкін киіз үй жасақтарымен қоса көшіруде ойсылқараның орны ерекше. Түйенің жүк тасудағы төзімділігі мен күштілігіне, еңбекқорлығы мен күш-қайратына төрт түлік малдың ішінде тең келері жоқ. Өзіне тән зор дауысқа ие жануар тәңірден сабырлық сұрағандай арасында бақылдап алып, арқасына салынған салмақты көтере маң-маң баса кетіп бара жатқанын көреміз. Олардың осындай көрінісі иесіне деген адал қызметтің үлгісіндей болады маған.
Ал шекарашылардың кездесетін қиыншылықтарды мойымастан көтере білуі – Отан алдындағы қызметтеріне деген беріктігі…
Шекарашы офицер болуды таңдаған әр әскери қызметші өз-өзін жастайынын ел сенімін ақтайтын ұлан болуға дайындайды. Махамбетше айтқанда: «Қабырғасын қаусатып, Бір-біріндеп сөксе де, Қабағын шытпас ер керек, Біздің бүйткен бұл іске», – демекші, шекарашыларды дайындайтын жоғары оқу орнына түсу үшін мектеп қабырғасынан-ақ сабақ үлгерімі жағынан ғана емес, сонымен қатар спорттық дайындық бойынша да дайындалады. Себебі Шекара қызметінің академиясына жүйрік шыққандар ғана қабылданады.
Шекарашылардың ұстаханасына айналған оқу орнының қабырғасында өтетін төрт жылда білікті мамандар әр курсанттың жеке дайындығын қатаң бақылауда ұстайды. Мемлекеттік шекарада қызметті ұйымдастыру жөнінде дәрістер мен семинарлар өткізеді. Сынақ, емтихан қабылдайды. Кезекшілікті ұйымдастыру бойынша тәуліктік нарядқа түседі. Әр курста шекара бөлімшелерінде жеке құраммен жұмыс жасау үшін түрлі мерзімде машықтанудан өтеді. Білімге құштар, қайсар жастар үшін күні-түні ізденуді талап ететін оқу үдерісіне дене шынықтыру бойынша жүктемені қосыңыз. Таңғы жаттығу мен апта сайын тапсырылатын спорттық нормативтер тағы бар. Қару-жарақ құрылымы мен түрлі ату-жаттығу бойынша өткізілетін тәжірибелік сабақтарда болашақ курсанттар қарудың түр-түрімен танысып қана қоймай, жеке құраммен ату жаттығуын өткізу бойынша тәлім де алады. Міне, бір адамға жетерлік күш болатын қабырғалы жұмысқа тек қана алға қойған мақсат жолында кездесетін қиындықтарды еңсеретін рухты, патриот жігіттер ғана төтеп береді. Ел шебін күзететін рухты азаматтарды даярлайтын оқу орнында талаптың тұлпарына мінгендер ғана офицер атанып шығады.
Шекара… Жас офицердің алған білімін шынайы қызметпен сабақтастыратын орын. Ел тыныштығының бұзылмауы үшін кірпік ілместен тәуелсіздікті күзететін шекарашылардың қызмет орны. Туған жердей қасиетті мекеннің шекарасын күзетуге ғұмырын арнаған батырлардың тұрақты мекені.
Шекара шебіндегі қызметке келген жас офицерді алғашқы әскери ұжымы салтанатты түрде қарсы алады. Бөлімшенің жауапты аймағымен таныстыру, бағыт-бағдар беру, алғашқы айларда тәлімгерлік таныту шаралары шекарашылардың бұрыннан келе жатқан дәстүріне айналған. Жас офицер атанып, оқу орнынан түлеп ұшқан кезде бізді де солай қарсы алған.
Алғашқы шекарадағы қызмет. Басшыдан алған мемлекеттік шекараны күзетуе арналған ең бірінші бұйрық. Шекараны бойлай келе жатқандағы, «Мен ендігі кезекте Отан-Ананың күзетшісінің бірімін, мен енді шекарашы офицермін» деген көңілдегі тебіреністер… Осының барлығы әр офицердің жүрегінде жазылған жазулар, естен кетпес естеліктер деп ойлаймын.
Бәрінен бұрын ең алғашқы шекара тәртібін бұзуға талпынған тұлғаларды анықтау. Мемлекеттік шекараның өтуге рұқсат етілмеген жерінен заңсыз заттарды алып өтуді мақсат тұтқан азаматтардың жолын кесу. Шекара нарядында болған қаруластарыңмен көрсеткен қырағылығыңа іштей мақтана қуану сәті. Шекараны бұзуға талпынған тұлғаның дерегі туралы алғашқы құжатты рәсімдеу кезіндегі сауатылыққа мән бере, ұқыптылық танытуың… Міне әр жас лейтенанттың басынан өткен өмір өткелдері. Әрине мұндай жауапты сәттерде қырағылық таныту, осы елдің қорғаны өзің екеніңді сезіну тек қана патриот, жауапкершіліктен қашпайтын жігіттердің қолынан келетін шаруа.
Жауынгерлік қызметтің күйін шертіп жүргенде көз алдыңда сынаптай сырғып өткен алғашқы жылдар. Қызметтің әр күні мен жұмыс барысында кездескен түрлі жағдайларға байланысты тәжірибе қоржынына жиналған өмірлік сабақтар. Осылайша уақыт өткен сайын қырағы сайыпқырандардың біріне айнала бастайсың. Өсесің, өрлейсің. Иықтағы жұлдыздармен бірге тәжірибелі маманға айнала бастайсың. Өзіңнен кейін келген жас офицерлермен білгеніңді бөлісумен қатар үлгі болуға да тырысасың. Солай да болды.
Шекараның тағдырына маталған жанның барлық қуанышы да сол шекарадағы өмірімен тығыз байланысты. Иә, дәл солай. Жас отбасын құрған әр шекара сақшысының отауы үшін есте қалар алғашқы айлары мен жылдары да шекарашының қызмет атқарған өңірімен тығыз байланысты. Шаңырақтың өмірге келген әр перзентінің туу туралы куәлігіне әр облыстың түрлі ауданы жазылады. Себебі шекарашың өмірі әр жылда алып мемлекетіміздің әр өңірінде жалғасын табады. Соған байланысты бір үйде дүниеге келген балалар әр облысты туған жері санап, өзара әзілдесу де шекарашалардың жанұясында болатын әдет. Күрмеуі қиын қызметте офицерлердің сүйген жарлары да көшіп-қону сияқты қиындыққа еш мойымастан өмірлік серіктерінің қасынан табылып, сүйеу бола біледі. Қасиетті шекараның күрделі қызметінен келген жарларының бүкіл жағдайын жасап, үйдің күйбең тірлігін өз иығына алатын шекарашының әр аруына бір ескерткіш қою керектей болады кейде… Менің бұл сөзімді ел шетін күзету ісінің бел ортасында жүрген әр әскери қызметші жақсы түсінеді деп ойлаймын.
Жас офицерлердің барлығы дерлік жастық өмірін шекаралық ауылдарда өткізеді. Отбасында дүниеге келген сәбилерімен әрі кетсе он шақты үйі бар ауылдарда өмір сүруге тура келеді. От жағатын үйде тұру, жалғыз дәрігері бар, дәріханасы жоқ бөлімшелерде кішкентай сәбиді қыстың сары аязы мен жаздың аптап ыстығында бағып-қағып өсіру жас отбасына оңайға соқпасы белгілі. Ал жүрегі елге қызмет деп соғып тұрған шекарашы үшін бірінші жұмыс – шекараның беріктігі. Сондықтан да мұндай шаңырақтар кездескен қиындықтарды оңай еңсереді. Әрине, осындайда Махамбет Өтемісұлының «Толарсақтан саз кешіп, Тоқтамай тартып шығарға. Қас үлектен туған қатепті, Қара нар керек біздің бұл іске» деген жалынды өлең жолдары еріксіз қайта-қайта орала береді.
Жоғарыда аталған қиындықтарды еңсеріп, шарболаттай шыңдалған офицерлер қандай шенде, қандай лауазымда болмасын халық алдындағы қызметтерін орындауда адалдықтарынан әсте жаңылмайды. Өйткені олар – нағыз патриоттар. Рухы жасымаған, елінің тыныштығын шекара-бесігінде тербеткен бүгінгінің батырлары.