Тауға ғашық қала Ақ тұманға оранып, Алатау көзден ғайып болды. Тап сол сәтте тау бөктеріндегі қала да қабағын түйіп, қалың ойға батты. Көше-көшедегі көліктердің жүрісі тежеліп, қоңызға айналып кеткендей… Иін тірескен кептелістердегі қыбыр-жыбыр қозғалыста мән де, мағына да жоқ. Сулы-сілең тротуарлардағы қолшатыр көтерген жұрт сары ала жапырақтары әлдеқашан саудырап төгіліп,...
Осы ауылда туып-өсіп, қазір үлкен қалада тұратын Жаңыл балаларымен қыдырып келгенін естіген әйелдер бірі кіріп, бірі шығып, амандасып кетіп жатты. Жұрт аяғы саябырлаған кезде Гүлайнаның әжесі де сол үйге беттеген. Қашанда әжесінің қыр соңынан қалмай, шалғайына оратылып жүретін Гүлайна бұл жолы да әдетінен жаңылмады. Міне, жолдың майда топырағын бұрқ-бұрқ еткізіп,...
Бұл шығарманың жазылуына бiр ауыз сөзiмен себепшi болған – Әбдрахман Сауытбекке. 1. Бұрын әкесiн сағынбайтын. Жарық дүниенiң әлдебiр алыс түкпiрiнде «соғыс» деген бiрдеңенiң жүрiп жатқанын бiлетiн. Сол «соғыс» деген бiрдеңеге өз әкесiнiң қатысып жүргенiн бiлетiн. Танкi деген темiр арбаға мiнiп, майданға шығады екен деп еститiн. Станса басындағы клубта үш-төрт рет...
Серкебай онда педагогикалық институттың үшінші курсында оқитын сүп-сүйкімді жігіт еді. Лекциядан келген соң тамағын ішіп алып, жуынып-шайынатын, иіссу себетін айнаның алдына барып таранып, галстугін түзеп: «Серке, қиқаңдау жетті саған! Апам болса үлкейді. Келін керек. Түсіндің бе, келін!» деп өзін-өзі тәртіпке шақыратын. – Ыммм… Бүгін көкең кооператив техникумына барады. Бір бухгалтер...
«Шілденің ми қайнатар ыстығы әне басталады, міне басталады, көрерсің де, білерсің, биылғы шілде былтырғыдан да асып түседі, құмға жұмыртқа піседі әлі, сонда болар қызық пен шыжық, енді бес күннен кейін тұздың Иесі келіп, тұзға түсу маусымы да маңдай тірейді, жарықтық» деген алып-қашпа сөз сымпылдағалы қашан! Ал, ыстық асығар емес, кесір...
Бұл оқиға 1930 жылдардың тұсында, аумалы-төкпелі, аласапыран заманда болған еді. Ол кезде қыр елі ойда жатқан қалалы өлкеге сапарлап келіп, базар аралап, малын сатып, орнына астық, шәй-қант алып, айырбас жасайтын. Қысылтаяң кездің әдетте аштары да, ұры-қарысы да көп болады. Сол себепті базарлап шыққандар көбінесе топ-топ болып, топтасып жүретін. Сондай...
Балқия – Тоқтық бидің тұсында Жайырда өткен Уақ Мәмеке Аққозы деген байдың ұл орнындағы жалғыз қызы. Бұл ұрынған даудың ұзын ырғасы қазаққа ежелде ата жау болған жоңғарлардан қалған нәсіл – әулет Қобықтағы қалмақтың есерлері Аққозы байдың «Шұбар қысырақ үйірі» деген бір қысырақ жылқысын жайлауда жатқан жерінен барымталап әкетеді. Қабыландай теңбіл...
Әкемді ойласам, заңғар Алтай көз алдыма келеді: басын аппақ қырау шалып, сақалын салалап тарап тұрғандай, көздерін тастап алысқа, жолыма қарап тұрғандай, сәлем жолдап ақ бұлттан, келер күнімді санап тұрғандай, батыстан жел соққанда, «арты жауынға айналмаса игі еді» деп ойлап тұрғандай. Бауырындағы қарағай-сарбаздарын «балаларым келе жатқанда қолдарыңды шекелеріңе апарып, саптама етіктеріңді...
Қызыл іңір жан-жағын тау қоршаған біздің ауылға ерте түсетін. Қарт Қаратау күн еңкейсе-ақ болды, кішкентай ауылды қойнына жасырған алып адамдай түксие қарауытады. Күмісті өзенінен науамен су алатын диірмен қасындағы түйетаста екі тізесін құшақтап отырған кішкене ақсары қыз табиғат-ананың осы кіршіксіз қалпын құйттай көкірегіне қаз-қалпында түсіріп алғысы келетіндей, кешқұрымғы көрініске телміре...
Кеше ғана сияқты еді, оның қайтқаны… Көзді ашып-жұмғанша, бір жыл өте шығыпты… Келімді‑кетімді кісімен сонша уақыт өтіп кеткенін байқамай да қалыпты. Күйеуінің жылын өткізді. Адам аяғы басылған соң, атшаптырым аулада ары жүріп, бері жүріп, ұсақ‑түйек жұмыстарын бітірген соң, үйге кірді. Киім шкафында ілулі тұрған ескі киімдерді күнге жайды. Қараса, үйленіп...